Boeken van Bernhard Schlink

Over het Duitse verleden leek alles gezegd te zijn in de literatuur. Totdat De voorlezer verscheen. Over de liefde is nooit alles gezegd. Bernhard Schlink maakt in De liefdesval de liefde tot brandpunt van zeven bedwelmende verhalen over onderdrukte verlangens, over uit wanhoop aangegane avontuurtjes, over de macht der gewoonte en over een dappere keuze.

Een jongeman wordt geconfronteerd met het Duitse verleden door zijn liefde voor een schilderij. Een Oost-Berlijns echtpaar is genoodzaakt elkaar te verraden om hun huwelijk te redden. Een in goeden doen geraakte activist uit de jaren zestig laveert tussen de zandbanken van zijn liberale huwelijk en zijn buitenechtelijke avontuurtjes. Alle betrokkenen struikelen over de valstrikken van hun passies.

Hij eet graag kersentaart met slagroom en steekt daarna met evenveel genoegen een Sweet Afton op. Gerhard Selb, zestig jaar, privé-detective, schaker, kattenvriend, heeft zo zijn gewoonten – en waarom ook niet. Alles om hem heen verandert in een ras tempo en hij vreest de naderende ouderdom. Drie, vier opdrachten per jaar is alles wat er voor hem nog inzit.

Na de oorlog wil niemand meer iets met hem, de ex-nazi-jurist Selb, te maken hebben, maar tegen de tijd dat de nazi-rechters weer op hun oude pluche terugkeren, wil hij op zijn beurt niets meer van zijn vroegere collega's weten. Niettemin lijkt het telkens weer alsof hij niet genoeg geboet heeft voor zijn oude zonden: zijn verleden blijft hem bij elke zaak achtervolgen, bij een aanslag door anarcho-terroristen, bij een milieuschandaal, bij het faillissement van een bekende bank.

Een oudere heer, Gerhard Selb, wordt in zijn bescheiden carrière als privé-detective telkens weer geconfronteerd met het verleden van zijn land - een personage zoals alleen Bernhard Schlink beschrijven kan. De drie romans die hij aan Selb wijdt, schetsen een indringend beeld van vijftig jaar geschiedenis, de moeilijke naoorlogse jaren, de wederopbouw, het optimistische 'vooruit', de tegenslagen. Bij elke nieuwe zaak die Selb moet oplossen, blijven de oude kwesties spelen, de vragen naar schuld en boete, rouw en vergeving. Schlink vertelt daarover met hetzelfde raffinement als in De voorlezer, de roman waarmee hij wereldroem verwierf.

De oude zonden bevat:

1. Selbs Justiz (1987, geschreven door Bernhard Schlink en Walter Popp)
   
2. Selbs Betrug (1992)
   
3. Selbs Mord (2001)
   

Als kind brengt Peter Debauer de vakanties door bij zijn grootouders in Zwitserland. ’s Avonds zit hij met hen aan tafel en leest, terwijl zij voor hun dagelijks brood stuiverromannetjes corrigeren. Hij mag de proeven als tekenpapier gebruiken - met het uitdrukkelijke verbod om de bedrukte achterkant te lezen.

Tot hij dit op een dag toch doet en leest over de omzwervingen en avontuurlijke terugtocht van een Duitse soldaat uit Siberië, en diens thuiskomst bij zijn vrouw. Wie is die soldaat, die hem vaag bekend voorkomt en die het iedere keer weer is gelukt zijn sporen uit te wissen? Peter Debauers zoektocht naar de achtergronden van het verhaal wordt ook zijn eigen odyssee en leidt naar zijn terugkeer bij de vrouw van wie hij houdt.

Ik herkende Hanna pas toen ze werd opgeroepen. Ze stond op en liep naar voren. Natuurlijk herkende ik haar naam meteen: Hanna Schmitz. Daarna herkende ik ook haar figuur en haar hoofd. Haar brede rug, haar stevige armen. Ik herkende haar, maar ik voelde niets.

Michael is 15 jaar als hij Hanna ontmoet. Al snel krijgt hij een relatie met de 20 jaar oudere Hanna. In het geheim zoekt hij haar elke dag op. Maar dan is Hanna zomaar verdwenen. Pas jaren later ziet Michael haar weer terug, in een rechtszaal. Daar ontdekt hij wat zij al die tijd voor hem verborgen heeft gehouden.

Een beroemd schilderij van een naakte vrouw, dat lang gold als spoorloos, duikt na jaren plotseling weer op. Veertig jaar nadat hij het voor het laatst zag, raakt een advocaat nog altijd hevig ontroerd bij het aanschouwen van het portret.

Hij leerde de geportretteerde destijds kennen door een conflict tussen de eigenaar en de schilder, die beiden claimden recht op het doek te hebben - en werd hopeloos verliefd op haar. Volledig in de ban van de vrouw hielp hij haar het doek te stelen. De dag daarop waren vrouw en schilderij verdwenen.

Georg Polger heeft een goedbetaalde baan als advocaat in Karlsruhe vaarwel gezegd en zijn intrek genomen in een oud landhuis in Zuid-Frankrijk. Moeizaam probeert hij een bestaan op te bouwen als vertaler.

Op een dag maakt Georg kennis met een nieuwe opdrachtgever, Bulnakof, die hem niet alleen aan een aantrekkelijke klus helpt, maar hem ook voorstelt een vertaalbureau over te nemen. Georgs leven krijgt weer kleur, vooral wanneer hij een gepassioneerde verhouding begint met Françoise, de assistente van Bulnakof. Wel is het vreemd dat Françoise iedere zondagavond naar huis gaat en zich niet helemaal aan Georg wil binden. En ook het auto-ongeluk van zijn voormalige werkgever is omgeven met raadselachtigheden.

Langzaam kantelen Georgs zekerheden en voelt hij zich verstrikt in een web van leugens. Als er in zijn landhuis wordt ingebroken, zijn katten op gruwelijke wijze worden omgebracht en Françoise van de ene op de andere dag van de aardbodem verdwijnt, staat Georg met lege handen: zijn lichamelijke en geestelijke integriteit zijn op brute wijze geschonden. Er rest hem niets dan een bijna onmogelijke zoektocht te ondernemen naar ware toedracht van de gebeurtenissen.

Na twintig jaar gevangenisstraf heeft de president van Duitsland hem gratie verleend. De RAF is al lang verleden tijd. Zijn zus Christiane wil zijn eerste weekend in vrijheid samen met een tiental oude vrienden feestelijk doorbrengen in een oud landhuis - zonder verslaggevers en zonder camera’s.

Of ze nu tandtechnicus, advocaat of dominee geworden zijn, alle genodigden delen hetzelfde verleden: ze hebben ooit met de revolutie gesympathiseerd. Maar dat blijkt lang geleden. Uit loyaliteit, uit nostalgie of uit nieuwsgierigheid hebben ze de uitnodiging voor het weekend aanvaard. Hun meningen over de idealen van toen, over vrijheid, over terrorisme en verraad lopen - geen verrassing - inmiddels sterk uiteen.

En hoe is de man die gratie heeft gekregen, Jörg, eraan toe? Ziet hij de beelden van de mensen die hij gijzelde nog voor zich? Wat heeft hij overgehouden aan de tijd van het geweld? Vooral fantastische verhalen, angst of inzicht misschien?

Een dorpje rond 1900 in het oosten van het Duitse Rijk. Olga is een weeskind, Herbert de zoon van de plaatselijke landheer. Ze vallen voor elkaar, maar het eeuwenoude lied van het klassenverschil speelt hen parten, Olga is volgens Herberts ouders geen partij voor hun zoon. Maar de twee verliefden weten elkaar altijd weer te vinden, ook als Olga als onderwijzeres naar een klein stadje verhuist en Herbert zijn romantische ideeën over Rusland, Afrika en Amerika volgt en op reis gaat. Hij droomt van koloniale macht en wil net als Amundsen de poolgebieden veroveren. Maar Olga heeft haar twijfels, hij is geen doorzetter en geen gewiekste planner. De expeditie start veel te laat in het jaar en Olga hoort niets meer van haar lief. Omdat ze met hem verbonden wil blijven, schrijft ze hem 'Poste Restante, Tromsø, Noorwegen'. Iedere week één brief.

In een beeldend tableau schetst de verteller in Olga het portret van een vrouw die moet meemaken hoe niet alleen haar geliefde, maar een heel volk zicht op de realiteit verliest. Doof geworden door het oorlogslawaai en gevlucht voor de Russen, begint Olga in een klein Duits stadje een nieuw leven. Uit de oude uniformen naait zij nieuwe kleren, en zo leert de jonge verteller Ferdinand haar kennen. Hij is gefascineerd door deze raadselachtige vrouw met haar rechtlijnige opvattingen. Wat zij te vertellen heeft, is anders dan alles wat hij tot nu toe over het leven meende te weten.

Na Olga's overlijden gaat hij op zoek naar haar liefdesbrieven in Noorwegen, vindt ze bij een antiquaar en betaalt er veel te veel voor. Maar de inhoud van de brieven is nog fascinerender dan alles wat zij hem heeft verteld.

Is een leven zonder leugens en de warmte van zelfbedrog wel leefbaar?

Voorstellingen van het leven, verwachtingen ten aanzien van de liefde, wijsheid die komt met de jaren - wat is illusie en wat is waar? Wat te doen wanneer een droom in één klap uiteenspat. Vluchten in een nieuwe illusie? Misschien zijn we helemaal niet opgewassen tegen een leven zonder leugens en zelfbedrog.

Naseizoen aan zee. Tijdens zijn lange wandelingen heeft hij haar vaker in het strandcafé gezien, meestal met een krant of tijdschrift. Op een dag spreekt hij haar aan, en hij doet dat op een sympathiek schuchtere manier. Op de weg terug naar haar vakantieverblijf nodigt zij hem onder zijn paraplu uit om de volgende dag met haar te ontbijten, en zo begint iets, wat je een ingetogen geluk mag noemen.

Zij hebben elkaar veel te vertellen in deze regenachtige nazomerdagen, en hoe meer zij over hun verleden praten, des te duidelijker wordt een gezamenlijke toekomst voorstelbaar. Sterker nog, alle twee denken te voelen, samen gaat het lukken. Maar waarom is hij, na een roerend afscheid, toch zo opgelucht en verheugt hij zich zo op zijn gewone leven alleen thuis?

In Schlinks zeven vertellingen van een bijna melancholieke schoonheid - stuk voor stuk romans in een notendop - zijn de bedachte en de spontane, de ondoordachte en de verstandige leugens waarmee we leven altijd aanwezig. Van comfortabel zelfbedrog tot een leven dat een serie van meesterlijke leugens blijkt te zijn. En wij stellen verbaasd vast dat we de leugenaars heel goed begrijpen. Alsof we ons op de een of andere manier betrapt voelen.