Boeken van F.M. Dostojevski

Midden negentiende eeuw vermoordden terroristen in naam van de revolutie een verrader uit eigen gelederen. De 22-jarige Sergej Netsjajev slaagde er als enige in geruime tijd uit handen van de politie te blijven. Het was deze moord die Dostojevski inspireerde tot Boze geesten, zijn meest politieke roman. Als geen ander weet hij, met zijn meesterlijke karakteriseringen, de kwaadwillende revolutionairen naar het leven te tekenen. Het is ronduit ontluisterend hoe zij samenzweren om hun tegenstanders uit de weg te ruimen, terwijl zij te midden van excessief geweld zelf buiten schot weten te blijven.

In Boze geesten laat Dostojevski zien hoe ver sommigen gaan om hun ideologie, hun politieke opvattingen, te verdedigen. Hij legt, niet zonder zwarte humor en ironie, nauwkeurig bloot tot welke buitensporigheden om het even welk fanatisme kan leiden. En waartoe dat leidt is ook tegenwoordig pijnlijk zichtbaar: van het fenomeen gewetensgevangene en terrorisme tot het regelrecht uitschakelen van politieke dissidenten, het is onverminderd relevant. Met Boze geesten schreef Dostojevski kortom (helaas) een boek van alle tijden.

Goljadkin is een sociaal onhandige jonge man die zijn leven ziet ontsporen wanneer plotseling zijn exacte evenbeeld opduikt. Zijn dubbelganger werkt op hetzelfde departement als hij, maar blijkt veel beter te liggen bij de andere ambtenaren. Hoe sympathiek deze nieuwkomer aanvankelijk ook lijkt, Goljadkins zielsverwant is hij niet: door zijn obsessie en jaloezie stevent Goljadkin af op een totale mislukking.

In De dubbelganger bundelt Dostojevski al zijn psychologisch vernuft dat hem later zo beroemd en geliefd zou maken.

Rond de drie broers Karamazov en de moord op hun vader bouwt Fjodor Dostojevski een ijzingwekkende psychologische spanning op. Ieder heeft zijn motieven en ook de gelegenheid gehad voor deze gruweldaad.

De vermenging van filosofie en religie met psychologie en pure vertelkunst maakt deze roman van Fjodor Dostojevski tot een van de mijlpalen van de negentiende-eeuwse literatuur.

Deze roman, spelend rondom 1860, beschrijft het leven van de 19 jaar oude, ontwikkelde jongeman Arkadi Dolgoriki, het ondergeschoven kind van de controversiële landeigenaar en rokkenjager Versilov.

Dostojevski concentreert zich op het steeds oplaaiende, ideële conflict tussen de vader en de zoon, dat de strijd weerspiegelt tussen het conventionele 'oude' gedachtegoed en het nihilistische 'nieuwe' gezichtspunt van de Russische jeugd, die de Westerse of Europese cultuur omhelsde en de Russische cultuur krachtig verwierp. Intussen beminnen vader én zoon dezelfde vrouw...

* Deze uitgave bestaat uit twee delen.

Met Misdaad en straf veroverde Fjodor Dostojevski de wereld. Rodion Raskolnikov is een nobele, arme student die wordt verblind door het proto-nazistische denkbeeld van de übermensch en daarin de rechtvaardiging vindt voor een roofmoord op een rijk maar akelig oud mens. Zijn ziel wordt gered - althans, dat hoopt de lezer - door Sonja, een Petersburgse kindhoer.

Misdaad en straf - in de gloednieuwe, sprankelende vertaling van Hans Boland - is een van de spannendste detectives ooit. Dostojevski weet als geen ander de psychische constellatie van zijn personages millimeter voor millimeter bloot te leggen, op een manier die de lezer van begin tot einde onverbiddelijk meesleept.

Arme mensen en negen andere romans en novellen bevat:

1. Arme mensen
2. De dubbelganger
3. Roman in negen brieven
4. Mijnheer Prochartsjin
5. De hospita
6. Polzoenkov
7. Een zwakke ziel
8. De eerlijke dief
9. Een kerstfeest en een huwelijk
10. Iemand anders z'n vrouw en de man onder het bed

Dostojevski werd in 1845 meteen beroemd met zijn eerste boek, Arme mensen. Zijn literaire vrienden herkenden in hem, zo wil de anekdote, vrijwel onmiddellijk de grote schrijver die hij later zou worden. Al in zijn eerste romans en novellen tonen zich de voor Dostojevski typerende, vaak beklemmende sfeer en zijn diep psychologische inzicht. Het zijn die kwaliteiten die sindsdien van grote invloed zijn geweest op andere literatoren en andere kunsten, en tot op de dag van vandaag doorwerken.

In 1849 werd Dostojevski wegens revolutionaire opvattingen gearresteerd en voor het vuurpeloton gebracht, maar op het laatste moment kreeg hij gratie. Hij werd naar een strafkamp in Siberië gezonden. Dit eerste deel van het Verzameld werk bevat de romans en novellen die hij vóór zijn arrestatie schreef.

Een kleine held en andere romans bevat:

1. Witte nachten
2. Netotsjka Nezvanova
3. Een kleine held
4. Wat oom had gedroomd
5. Stepantsjikovo en de mensen die er woonden

Dostojevski weet op onnavolgbare wijze de uitzinnigste verhalen te combineren met diep inzicht in de menselijke psyche. Hij delft zijn verhalen zogenaamd op ‘uit de herinneringen van een dromer’, introduceert een vrouw als verteller in de Russische literatuur en laat onderlinge verhoudingen stormachtig uit de klauwen lopen.

Dostojevski is in zijn vroege romans even veelzijdig als we van zijn latere, grote werken gewend zijn.

Aantekeningen uit het dodenhuis en Vernederd en gekrenkt bevat:

1. Aantekeningen uit het dodenhuis
2. Vernederd en gekrenkt

Aantekeningen uit het dodenhuis en Vernederd en gekrenkt zijn bijna gelijktijdig geschreven, in 1860, en ze zijn de meest autobiografische werken in Dostojevski's oeuvre, maar tegelijkertijd volkomen verschillend.

Aantekeningen uit het dodenhuis is een verhaal over de lotgevallen van de schrijver in een Siberische strafkolonie en daarmee het allereerste voorbeeld van Russische kampliteratuur. Het is een rauw, maar scherpzinnig en objectief boek over de zware criminelen tussen wie Dostojevski vier jaar lang opgesloten zat. Hij laat zich erin kennen als een onnavolgbaar psycholoog en een meeslepend schrijver.

Vernederd en gekrenkt is een echte Peterburgse roman. De schrijver voert zichzelf ten tonele in een driehoeksverhouding zoals Dostojevski die zelf had meegemaakt. Hij vervlecht dit gegeven gaandeweg met het hartverscheurende verhaal van de kleine Nellie, een weesmeisje over wie de schrijver zich ontfermt, uitmondend in een uitermate spannende intrige. Dostojevski geeft een fascinerend, bijna hallucinant beeld van het Petersburg, in een verhaal dat alle registers van regelrechte satire tot diep mededogen weet te bespelen.

De speler en vijf andere romans bevat:

1. De speler
2. Ondergrondse notities
3. Een bedenkelijke toestand
4. Winterse aantekeningen over zomerse indrukken
5. De krokodil
6. De eeuwige echtgenoot

In De speler valt een jongeman ten prooi aan zijn ongecontroleerde gretigheid, in de liefde zowel als in het spel. Deze Aleksej zet zijn zinnen op zijn beminde Polina, die hem vervolgens uitdaagt aan de roulettetafel te spelen. Hij geeft daar gehoor aan, en ziet zich uiteindelijk gedwongen tot een ultieme poging om al zijn verliezen terug te winnen. Maar hoeveel geluk hij met zijn inzet ook heeft, Polina laat zich niet imponeren - en hij blijft achter, rijk misschien, maar zonderling.

Of het nu gaat om De speler of Ondergrondse notities, Dostojevski's voorstelling van eenzelvige figuren, vervreemding en monomanie is altijd onmiskenbaar.

Verzamelde werken, deel 6 bevat:

1. De idioot

Vorst Mysjkin, bijgenaamd de idioot, is een van de origineelste hoofdpersonen uit Dostojevski's in dit opzicht toch al zo rijke oeuvre. 'Een mens die in alle opzichten goed is', een soort Jezus, maar toch een mens van vlees en bloed, hoe naïef en goed van vertrouwen hij ook is.

Bij zijn terugkeer in Petersburg, na een verblijf van vier jaar in Zwitserland, wordt hij al meteen geconfronteerd met de hoofdstedelijke hartstochten van mensen voor wie alles wordt bepaald door carrière, stand, rang en geld. Hij weet zich opmerkelijk goed te handhaven; wat hem echter noodlottig wordt is de liefde. Ongewild wordt hij de spil in twee driehoeksverhoudingen. Zijn onvermogen om te kiezen tussen de beeldschone maar onberekenbare 'gevallen vrouw' Nastasja Filippovna (die op haar beurt niet kan kiezen tussen hem en de exuberante Rogozjin), en de even beeldschone, intelligente, aristocratische en 'reine' Aglaja leidt tot een van de meest bloedstollende en aangrijpende ontknopingen uit de wereldliteratuur.

De idioot is geschreven in 1867 en 1868 in een zwarte periode van Dostojevski's leven, toen hij met zijn jonge vrouw op de vlucht voor zijn schuldeisers in Duitsland, Zwitserland en Italië verbleef, waar hij het weinige geld dat hij nog had aan de roulette verspeelde en waar zijn eerste kind werd geboren en enige maanden later stierf.

Zie voor de beschrijving van dit boek: De gebroeders Karamazov.

Zie voor de beschrijving van dit boek: Boze geesten.

Zie voor de beschrijving van dit boek: Boze geesten.

Zie voor de beschrijving van dit boek: Misdaad en straf.