Boeken van Helene Nolthenius
Hélène Nolthenius was schrijfster, musicologe, cultuurhistorica en hoogleraar muziekgeschiedenis van de Oudheid en de Middeleeuwen aan de Rijksuniversiteit Utrecht.
Meer over Helene Nolthenius
Genres: Mysterie / Spanning / Thriller, Roman
Geboorteland: Nederland
Snel zoeken:
Sorteer op:
Overzicht
- Addio Grimaldi!
- Buiten blijven
- De abboleet
- De afgewende stad
- De steeneik
- Een ladder op de aarde
- Het vliegend haft
- Voortgeschopt als een steen
- Weekend op Waldegg
Lapo Mosca
- Moord in Toscane
- Geen been om op te staan
- Als de wolf de wolf vreet...
- Babylon aan de Rhône
Non-Fictie
- Beethoven vanuit zijn muziek
- De cicade op de speerpunt
- Duecento
- Een man uit het dal van Spoleto
- Eroica, het leven van Ludwig van Beethoven
- In het voorportaal van de Akropolis
- Mozart miniatuur
- Muziek in de kentering
- Muziek tussen hemel en aarde
- Nederlands muziekleven in de Middeleeuwen
- Onvoltooide symphonie
- Renaissance in mei
- Zwerftochten door het rijk der Muziek
Overzicht
Lapo Mosca
Non-Fictie
gedetailleerd overzicht
Overzicht
Addio Grimaldi!
Grimaldi is door de Heer zelf uit rotsen en olijven geschapen. Eeuwenlang hebben de bewoners van Grimaldi van kleine lapjes grond een karige 'rijkdom' bijeen geschraapt en verachtelijk gespuwd op de nomaden hogerop in de bergen die het vertikken te werken. Behalve van hun grond leven ze van het hotel van de Vanni's en dokter Bielinski met zijn 150 apen, en van de vreemdelingen die hun mooie donkere meisjes aan de fontein fotograferen.
Maar aan hun leven vanouds heeft dit niet veel veranderd. Hun geschiedenis werd pas tragisch toen de Duitsers in Italië vochten en de Fransen Grimaldi vanuit zee beschoten. Toen is de kracht van Grimaldi gebroken, en na de oorlog vond het de kracht niet meer om op te staan. Grimaldi leeft echter voort in deze romantische kroniek van een dorp tegen de rotsen en een handvol mensen.
Buiten blijven
De hoofdfiguur van dit boek is op bezoek in Rome en herinnert zich een reeks gebeurtenissen waar ze als jong meisje in Italië bij betrokken is geweest. Als een detective reconstrueert zij het drama dat zich in haar jeugd afspeelde op het landgoed Valbianca.
De oplossing toont aan dat ze destijds weinig van wat zich daar afspeelde begrepen heeft, er zelf ook nauwelijks een rol in heeft gespeeld. Ze is er buiten gehouden, net zoals ze, wat ze zich nu realiseert, in feite buiten Italië en buiten het hele leven is blijven staan.
De abboleet
Verhaal uit de verhalenbundel Het vliegend haft. Eenmalige uitgave van Drukkerij Sanderus NV te Oudengaarde als oudejaarsgeschenk 1996 voor klanten en vrienden.
Schrijver: Helene Nolthenius
Eerste uitgave: 1993
ISBN/EAN: Nvt
Uitgever: Sanderus
Eerste uitgave: 1993
ISBN/EAN: Nvt
Uitgever: Sanderus
De afgewende stad
Een oudere Engelse vrouw, Grace Borne, trekt zich na een mislukt huwelijk, een ongelukkige liefdesaffaire en een jachtige journalistieke werkkring in Londen, terug in een primitief geïsoleerd dorp ergens in 'het oosten'.
Haar vader, reeds lang gestorven, heeft vroeger eens een boek gepubliceerd over de vlak bij het dorp gelegen ruïne van een oude stad - naar Borne meent zo'n 4000 jaar oud. In een geheime bergplaats vol kleitabletten vindt zij haar nieuwe taak: moeizaam ontcijfert ze de lemen tabletten die aangrijpende religieuze evocaties bevatten uit een verloren gegaan cultuurtijdperk. Borne geniet van haar eindelijk verworven evenwicht, van de natuur, van de eenzaamheid en van haar werk.
Deze rust wordt uiterlijk en innerlijk verstoord door de onverwachte komst van een praatgrage, redderende schoonzuster. Dit is nog maar het begin van een reeks tegenslagen die Borne erop wijzen hoe gevaarlijk het is voor een mens om zich volkomen van de wereld af te wenden. Maar ook tussen de brokstukken van wat een vergeefs leven lijkt blijft deze vrouw overeind staan als het toonbeeld van wat ons van de rest van de wereld onderscheidt - onze zelfstandige denkkracht.
Een ladder op de aarde
Een ladder op de aarde speelt in Italië op de grens van Middeleeuwen en Renaissance. Dit roerige, fascinerende en tragische Italië is het decor waartegen twee mensen geplaatst zijn, de staatsman Can della Scala, exponent van de renaissancistische wereldbeschouwing en de kloosterlinge Beatrice, die geestelijk nog in de Middeleeuwen wortelt. Twee mensen die elkaar om hun tegenstrijdige mentaliteit aantrekken, maar ook aantasten en op den duur te gronde richten.
Als kenner van de Italiaanse geschiedenis roept de schrijfster indringende beelden op van een pestepidemie, een strenge winter waartegen de mens even weerloos is als tegen onverhoedse overstromingen, een wolvenplaag, een belegering en uitbarstingen van godsdienstwaanzin.
Het vliegend haft
De verhalenbundel Het vliegend haft bevat negen korte verhalen. De bundel opent met 'Het gevecht der Artemiden', waarin de strijd tussen de wereld van de oude goden en die van het jonge christendom als het ware wordt samengebald in de ziel van een vrouw in Klein-Azië, die jong sterft... en na drie dagen herrijst, en wier verhaal afwisselend wordt verteld door een heidense vrijgelatene en een christelijke huismeester.
De verwarring tussen Gods hemelse en aardse rijk speelt een belangrijke rol in 'De neef van God', welke titel letterlijk is op te vatten. Nog veel absurder is het verhaal van Abbo, de intelligente en wereldse kloosterling die, verbannen naar een soort strafklooster diep in de Zwabische bossen, ontdekt dat zijn schedel begroeid raakt met eetbare zwammen.
Speelt 'De abboleet' in de Karolinginsche tijd, in andere verhalen neemt Nolthenius haar geliefde duecento als decor, de tijd van de Franse Contrareformatie, of het hedendaagse Ierland. Het mooiste is misschien wel het titelverhaal over de laatste ontmoeting, in een met liefde beschreven zeventiende-eeuws Amsterdam, van de godvrezende entomoloog Jan Swammerdam en diens Deense vriend en medewetenschapper Niels Stensen.
Voortgeschopt als een steen
Voor de Romeinen gevlucht uit zijn geboorteplaats Taras (Trente) is Leonidas gedoemd een zwervend bestaan te leiden. Zijn tochten voeren hem van Italië naar Griekenland, van Noord-Afrika naar Klein-Azië. Wat voor systeem zit er in een levensloop die van tegenslagen en foute beslissingen aan elkaar hangt?
Leonidas probeert een antwoord op deze vraag te vinden. Hij had voor de muzen gekozen, terwijl zijn vader hem een strijdlustiger rol had toebedeeld. Hij wordt de hofdichter van de wrede Pyrrhos, die hij op diens veroveringstochten begeleid. Hij krijgt spijt van de liederen die hij om Pyrrhos te behagen tegen de koning van Macedonië schrijft en die hij juist later zo zal bewonderen.
In Athene wordt hij door de dubieuze partij die de leus 'Athene voor de Atheners' voerde, als propagandist in dienst genomen. Niet bepaald een ondubbelzinnige functie voor een allochtoon.
Lapo Mosca
Moord in Toscane
In Moord in Toscane zijn de Toscaanse avonturen van Lapo Mosca uit Geen been om op te staan en Als de wolf de wolf vreet... gebundeld. Een pikant detail is dat alle misdaden werkelijk gebeurd zijn.
Geen been om op te staan
Wim Zaal: 'Lapo Mosca, de morsige minderbroeder, de Franciscus-tweede-klasse die zijn verleden als speelman nog in de vorm van een tamboerijn met zich meedraagt, is uitgestuurd om het wonderdadige been van de zalige Bartolo voor zijn klooster in de wacht te slepen. Het eerste wat hij op zijn weg ontmoet is een naakte, welgeschapen jonge vrouw. 'Lang heeft ze niet in het water gelegen. Haar keelwond stamt niet van een vakman.'
En die moord, anno 1358, wordt naast het been van Bartolo een hoofdmotief in de zwerftocht van het astrante monnikje, dat, al of niet op verzoek, rondelen zingt op alle situaties waar hij in verzeild raakt. Hij lijkt soms een verre verwant van Chestertons Father Brown, maar Lapo Mosca is meer boerenslim dan intelligent; hij kan zijn gedachten niet voor zich houden, kletst zich overal in en uit, en bovendien vindt hij complotten smeden minstens even prettig als ze oplossen. Een kwartjesroman van puur goud.'
Alfred Kossmann: 'Helene Nolthenius pronkt niet met haar kennis. Maar intussen: dat hele bonte, glorieuze en wrede leven van die (middeleeuwse) tijd, beeldt zij uit met zwier en plezier.'
Als de wolf de wolf vreet...
De middeleeuwse Florentijnse bedelmonnik Lapo Mosca wordt door zijn overste naar een dorpje ver weg in de Toscaanse heuvels gestuurd, waar het meer dan normaal spookt.
Terwijl Lapo zich bezighoudt met spoken, heksen en duivels, wordt in het dorp een moord gepleegd, waarvoor een verdachte zonder proces wordt terechtgesteld. Was hij schuldig en zo niet, wie dan wel?
Babylon aan de Rhône
De Florentijnse minderbroeder en meesterspeurder Lapo Mosca wordt met twee opdrachten naar Avignon gestuurd, de stad waar de paus en zijn gevolg sinds 1309 verblijf houden.
Lapo komt van het ene wespennest in het andere. Hij raakt verstrikt in conflicten tussen de oorspronkelijke bewoners en de vele vreemdelingen die de stad aan de Rhône rijk is. En natuurlijk raakt hij betrokken bij moord.
Non-Fictie
Beethoven vanuit zijn muziek
Beschrijving niet beschikbaar.
Schrijver: Helene Nolthenius
Eerste uitgave: 1956
ISBN/EAN: Nvt
Uitgever: Gaade
Eerste uitgave: 1956
ISBN/EAN: Nvt
Uitgever: Gaade
De cicade op de speerpunt
Jarenlang heeft Helene Nolthenius (professor Wagenaar) de Muziekgeschiedenis gedoceerd van perioden waarin de muziek nauw verweven was met taal: oudheid en middeleeuwen. Ze heeft dan ook bijna dagelijks met vooral Griekse en Latijnse teksten te maken gehad. Dat ze ten slotte speciaal aan het Griekse epigram haar hart verloor, dateert uit de tijd dat ze meewerkte aan de bundel vertalingen Krekel in Olijventuinen (1963).
Min of meer als tijdverdrijf is ze de gedichtjes uit de Anthologia Graeca blijven vertalen, en ten slotte heeft ze de aardigste en best gelukte tekstjes bij elkaar gezocht - waarbij zij niet alleen heeft gelet op artistieke kwaliteit, maar tevens bij voorkeur die teksten heeft vertaald die 'kleine venstertjes openen op aspecten van het dagelijks leven in de oudheid waarover we slechts gebrekkig zijn ingelicht'.
Via 160 epigrammen, ingedeeld in tien hoofdstukjes als Feest, De Liefde, Kinderen, In oorlog en vrede, heeft Helene Nolthenius een veelkleurig beeld van dat dagelijks leven kunnen schetsen, een mozaïek van korte ooggetuigenverslagen, dat de basis van onze westerse gevoels- en belevingswereld fascinerend dichterbij brengt.
Duecento
Het Duecento (de dertiende eeuw van Italië) begint met Franciscus die, half blind en ziek, het Zonnelied zingt, en het eindigt als Fante zich in een van de steden van zijn ballingschap neerzet om de eerste terzine van zijn Divina Commedia te schrijven. Daar tussen ligt een eeuw van grootheid, heiligheid en verwording zonder weerga.
Alles is heftig aan deze tijd, niets ontwikkelt zich geleidelijk. Terwijl de bouwmeesters nog de romaanse modellen natekenen, en de byzantiniserende mozaïeken nog gloeien in de kerken, ontwerpt Frederik II, de laatste grote Staufer, in het Zuiden een volop moderne staat, even wreed en harteloos als de onze. In het Noorden schieten de stadsrepubliekjes als paddenstoelen uit de grond. De strijd tussen paus en keizer wordt met alle machtsmiddelen eindelijk uitgevochten, en zoals gewoonlijk blijken aan het slot beiden verloren te hebben. Franciscus en de zijnen geven voor eeuwen aan de christelijke gevoeligheid een nieuwe richting.
Tussen het curie-latijn schiet onverwacht een rijke Italiaanse poëzie omhoog, waarin gevloekt en gebeden wordt als nooit tevoren. Het einde van de wereld wordt verwacht, en ondertussen klinken de eerste tonen van de Europese muziek. Het Duecento is een eeuw van hevige tegenstellingen en van een levensfelheid waarbij de toeschouwer verbleekt. Deze onvergetelijke eeuw is in dit boek gevat, en zij leeft met haar vaart van hartstocht, liefde, haat, machtswellust en - soms even - een onbegrijpelijke vertedering.
Een man uit het dal van Spoleto
Helene Nolthenius: 'Er leefde een man in de stad Assisi, gelegen in het dal van Spoleto, en zijn naam was Franciscus.' Zo begint Thomas van Celano zijn eerste Franciscusbiografie (1229) in navolging van het boek Job. Hij vatte de woorden niet op als een programma.
Mijn titel, die zijn woorden op hun beurt navolgt, doet dat wel. Mijn uitgangspunt is geweest dat het fenomeen Franciscus niet los te zien is van zijn tijd. Dat inzicht is betrekkelijk recent. In vroeger eeuwen waren heiligen er niet om begrepen te worden. Hun status onttrok hen aan iedere vorm van interpretatie. Ze waren voorbeelden, toevluchten, geen levende mensen. Wat Franciscus betreft begint daar pas in onze eeuw verandering in te komen. De bronnen die ons ter beschikking staan worden kritischer geanalyseerd. Aan de algemene mediaevistiek wordt niet langer voorbijgegaan. Het besef dat Franciscus behalve 'kind Gods' een kind van zijn tijd was, doordringt de biografieën in toenemende mate.
Dit boek sluit zich aan bij de zoekactie naar de 'historische Franciscus'. Het laat tijdgenoten aan het woord, of vat tijdgenoten samen daar waar hun verhaaltrant te omstandig of te moralistisch is om een moderne lezer te boeien. Deel één laat kroniekschrijvers en huns gelijken verhalen wat er tussen 1180 en 1226 zoal is voorgevallen in Assisi en daaromheen. In deel twee berichten volgelingen van Franciscus wat ze zich van zijn leven herinneren. Mijn taalgebruik sluit zich zo nauw mogelijk aan bij het hunne. In deel drie kom ik zelf aan het woord om mijn visie op het voorafgaande te geven.'
Helene Nolthenius schreef met haar biografie van Franciscus van Assisi, Een man uit het dal van Spoleto, haar grootste werk. Het kreeg de Henriëtte de Beaufortprijs, werd genomineerd voor de AKO Literatuur Prijs en kreeg een Italiaanse vertaling. Een man uit het dal van Spoleto is niet alleen een belangrijke aanvulling op de bestaande Franciscusdocumentatie en de interpretatie ervan, maar tevens een verrukkelijk boek voor iedereen die zich door de Middeleeuwen voelt aangesproken.
Eroica, het leven van Ludwig van Beethoven
Verhaal over het leven van Ludwig van Beethoven (1770-1827).
Schrijver: Helene Nolthenius
Eerste uitgave: 1959
ISBN/EAN: Nvt
Uitgever: Nederland's Boekhuis
Eerste uitgave: 1959
ISBN/EAN: Nvt
Uitgever: Nederland's Boekhuis
In het voorportaal van de Akropolis
Als leraar aan een gymnasium heeft drs. Nolthenius jarenlang de klassieke talen onderwezen en dit boek is de neerslag van wat zij haar leerlingen 'daaromheen' vertelde als inleiding tot een nadere kennismaking met de Griekse geest in zijn verschillende facetten.
In een achttal hoofdstukken licht de schrijver ons in over de Oud-Griekse cultuur. Zij vertelt ons over de Griekse lyrische kunst, over Homerus Ilias en Odyssee als neerslag van het religieuze en sociale leven van zijn tijd, over de diepe gedachten der oude tragedie, over de Griekse wijsbegeerte, de beeldende kunst en bouwkunst, over de religieuze opvattingen zoals deze in het Delphische orakel en in de mysteriediensten tot uiting kwamen, en ten slotte over Olympia en de Olympische Spelen.
De wijze waarop de schrijver dit alles vertelt, maakt het boek - schoon wetenschappelijk volkomen verantwoord - juist voor de niet klassiek gevormde tot een boeiend relaas van de waarde der oude Helleense cultuur en van haar betekenis ook nog voor de mens van onze tijd. Een groot aantal platen illustreren de tekst.
* Noot BBS: Grappig detail is dat de omslagtekst over H. Nolthenius 'spreekt' als zijnde een 'hij'. Zou de uitgever niet geweten hebben dat H. Nolthenius een vrouw was, of wilde men de koper van het boek dit feit bewust onthouden... in 1962?
Schrijver: Helene Nolthenius
Eerste uitgave: 1962
ISBN/EAN: Nvt
Uitgever: Servire
Eerste uitgave: 1962
ISBN/EAN: Nvt
Uitgever: Servire
Mozart miniatuur
Helene Nolthenius publiceerde nog vóór zij in 1958 werd benoemd tot hoogleraar aan het Instituut voor Muziekwetenschap deze Mozart miniatuur.
De uitgave verscheen in samenwerking met de N.V. Philips' Phonographische Industrie te Baarn t.g.v. de 200-jarige geboortedag van W.A. Mozart. Met 20 zwart/wit illustraties, ter beschikking gesteld door het Mozarteum te Salzburg en met discografie.
In 1956 werd, eveneens door Philips, een serie langspeelplaten van Mozart uitgegeven onder de titel Mozart miniatuur.
Schrijver: Helene Nolthenius
Eerste uitgave: 1956
ISBN/EAN: Nvt
Uitgever: De Toorts
Eerste uitgave: 1956
ISBN/EAN: Nvt
Uitgever: De Toorts
Muziek tussen hemel en aarde
Het Gregoriaans is de oudste muziek van West-Europa die bewaard is gebleven. Het heeft zich, tijdens de barre eeuwen van de Grote Volksverhuizing, ontwikkeld uit elementen die het christendom aan de synagoge ontleende, en kreeg gestalte in de kloosters en zangcolleges van Rome. Zoals wij het nu kennen, werd het - vanaf de negende eeuw - op schrift gezet in het rijk van de Karolingers, waar vooral de koorschool van Metz internationale faam had verworven. Het notenschrift kwam nog maar juist op tijd: de Germaanse inbreng leidde tot een koerswijziging in de Europese muziekgeschiedenis, waardoor het zuidelijke en zelfs nog half-oosterse Gregoriaans geleidelijk geïsoleerd kwam te staan.
Het is vreemd dat over de muzikale cultuur van die donkere eeuwen in onze taal eigenlijk geen goed handboek te vinden is. Misschien was het wachten op een tijd als de onze, waarin we het Gregoriaans in een ander perspectief kunnen zien: meer als cultureel erfgoed dan als verplicht bestanddeel van een rooms-katholieke eredienst waarmee niet iedereen binding heeft.
In het eerste, grootste gedeelte van dit boek wordt met forse, zekere streken een portret geschilderd van die lange eeuwen waarin de onwereldse, naar binnen gerichte gezangen van het Gregoriaans zijn ontstaan. In het tweede gedeelte wordt, toegelicht door muziekvoorbeelden in moderne transcriptie, een ook voor geïnteresseerde leken toegankelijke schets gegeven van de opbouw en de structuur van het Gregoriaans.
Muziek tussen hemel en aarde verscheen oorspronkelijk in 1981 (uitgeverij Querido). Etty Mulder verzorgde een nieuwe inleiding voor deze uitgave (2009, Vantilt).
Nederlands muziekleven in de Middeleeuwen
Nederlands muziekleven in de middeleeuwen; rede uitgesproken bij de aanvaarding van het ambt van buitengewoon hoogleraar in de muziekgeschiedenis van oudheid en middeleeuwen aan de Rijksuniversiteit te Utrecht op 27 oktober 1958 door Hélène Wagenaar-Nolthenius.
Onvoltooide symphonie
Verhaal over het leven van Franz Schubert (1797-1828).
Schrijver: Helene Nolthenius
Eerste uitgave: 1952
ISBN/EAN: Nvt
Uitgever: Nederland's Boekhuis
Eerste uitgave: 1952
ISBN/EAN: Nvt
Uitgever: Nederland's Boekhuis
Renaissance in mei
In dit boek wordt de 14e eeuw behandeld vanuit het perspectief van de stad waar de renaissance haar lente beleefd heeft; deze periode ontvangt haar structuur in het leven van de Florentijnse musicus Franceso Landini, de grootste componist van zijn tijd, tevens de eerste 'individuele' musicus van Europa.
Het beeld rijst op van de woelige Arnostad, waarin Guelfen en Ghibellijnen elkaar belagen en het stadsproletariaat een paar verschrikkelijke maanden lang het bloedige heft van de bijl in handen houdt; waarin de pest rondgaat en Boccaccio het achterdecor levert voor de scherp-geëtste verhalen van de Decamerone; waarin schilders en bouwmeesters nieuwe vormen zoeken en een musicus de stem van zijn tijd wordt; de stad waarin zich tenslotte de kritieke wending voltrekt van kerkelijke gebondenheid naar een leven dat om zichzelf geleefd en genoten wordt.
De eeuw levert een rijke oogst van berekenende handelslieden die hun medemensen het vel over de oren halen, van opgewekte rabauwen die elkaar voor een stuiver om zeep helpen - de tijdgenoten hadden hun geluk en hun beschermengelen nodig om zonder rampspoed hun einde te halen! Maar diezelfde wilde levenshonger heeft het aanzien geschonken aan de meest verfijnde productie sinds Hellas' dagen, een jonge weelde die nog heden musea vult, harten verheugt en voorgoed het lentelijk karakter van Florence bepaalt.
Zwerftochten door het rijk der Muziek
Een (jeugd)boek voor allen over noten en maten, muziekstukken en componisten. Geïllustreerd met 200 gekleurde illustraties en muziekvoorbeelden.
Iedereen wordt uitgenodigd om met page Michieltje een zwerftocht te maken door het rijk der muziek op weg naar 'Tonenstad'. Het boek is voorzien van een lijst vreemde woorden en namen die in het rijk der Muziek worden gebruikt.
Schrijver: Helene Nolthenius
Eerste uitgave: 1951
ISBN/EAN: Nvt
Uitgever: Hofboekerij
Eerste uitgave: 1951
ISBN/EAN: Nvt
Uitgever: Hofboekerij