Boeken van Saskia Goldschmidt

De succesvolle ondernemer Mordechai de Paauw, Motke voor vrienden, realiseert zich op zijn oude dag dat het hem niet gelukt is fatsoenlijk te leven. In de jaren twintig van de vorige eeuw stonden hij en zijn tweelingbroer Aron aan het begin van een adembenemend project. Samen met de beroemde farmacoloog Rafaël Levine richtten ze een bedrijf op waarin het slachtafval van Motkes vleesfabriek gebruikt werd voor het ontwikkelen van hormoonpreparaten.

De omstandigheden aan het begin van de onderneming zijn niet gunstig. Hevige armoede, criminaliteit en het opkomende antisemitisme vormen in de katholieke provinciestad een giftig mengsel. Maar Motke de Paauw zet door, geen prijs lijkt te hoog. Als ten slotte na de Tweede Wereldoorlog de balans wordt opgemaakt, blijkt dat niemand ongeschonden uit de strijd is gekomen.

De hormoonfabriek is een fascinerende roman geïnspireerd op de bedrijfsgeschiedenis van Organon in Oss.

De voddenkoningin is het wervelende levensverhaal van Koko, die in de sixties en seventies vodden verzamelt, er vintagemode van maakt, en op het hoogtepunt van haar carrière alles weer verliest. De roman is ook het verhaal van voddenboeren die in groothandelaren veranderen, van hippies die zakenmensen worden en van liefdadigheid die omslaat in commercie. Van idealen die ons ooit dierbaar waren.

In de roaring sixties reist Koko in haar eentje heel Europa door op jacht naar kleding en paait de handelaren met haar stoerheid en haar charme. Ze is succesvol en ze wordt een merk: Koko's, koningin van de tweedehands glamour, bekend in Milaan, Parijs en Berlijn. Als klein meisje heeft ze de kneepjes van het kleermakersvak van haar moeder afgekeken. Wanneer de spanning thuis oploopt omdat haar moeder weer met een foute man thuiskomt, vlucht het stille meisje in een droomwereld, waarin ze zich omringt met haar zelfgemaakte poppenkleren.

Als zestienjarige ziet ze op de markt dat de mooiste oude kleren, dansjurken en feestkleding van kant, fluweel en zijde, als vodden per kilo verkocht worden. Zonde van de verspilling, denkt ze, en als ze van school af is, begint ze haar eigen handel. Ze koopt oude vodden op, en met kleine aanpassingen maakt zij er hippe kleren van. Ze heeft een goede smaak en een feilloos gevoel voor wat de mensen mooi vinden. Haar kraampje op het Waterlooplein groeit uit tot een stijlvolle winkel, dé plek voor fashionista's avant la lettre, modejournalisten en couturiers. Maar succes in de mode is broos en vluchtig, en de concurrentie is moordend: het kan van de ene dag op de andere verkruimelen, verwaaien of in rook opgaan.

De grond onder het Hogeland van Groningen beeft. Eerst nauwelijks voelbaar, maar langzaamaan wordt het sterker. Als de bodem onder hun voeten steeds instabieler wordt, proberen Femke, haar moeder Trijn en haar grootvader zowel de boerderij als hun eigen leven onder controle te houden.

Femke is in haar element tussen de dieren op de boerderij en de gedroomde opvolger van de melkveehouderij van haar grootouders. Haar moeder daarentegen deed ooit een poging aan het boerenbestaan te ontsnappen maar is tegen haar zin teruggekeerd. Sindsdien is ze nooit meer van het erf afgekomen. De spanning tussen moeder en dochter over de te volgen koers groeit. Femke wil verduurzamen, Trijn ziet dit als een aanval op de traditie. Van oudsher ontvlucht Femke de wrokkige stiltes door het uitgestrekte rietland in te gaan, waar ze tussen de kuifeenden en reigers haar weg hervindt.

Terwijl de scheuren in hun muren groter worden, staat een bewoner verslagen voor zijn gesloopte boerderij, raakt Femke onder invloed van een ambitieuze jonge boerin en moet de gemeenschap zich verzetten tegen de bedrijven die van hun grond willen profiteren.

Voor het schrijven van Schokland verhuisde Saskia Goldschmidt naar het door aardbevingen getroffen Groningse platteland. Ze woont daar inmiddels twee jaar, heeft tientallen bewoners gesproken en hielp mee in de stallen van verschillende melkveehouderijen. In Schokland onderzoekt ze wie je bent als je identiteit intens verstrengeld is met je geboortegrond. En hoe je overeind blijft staan als de wereld langzaam instort.

Maart 2017. Boekhandel De Omslag in Delft viert het 30-jarig bestaan met de uitgave van een boekhandelbiografie. Het 144 pagina’s tellende boek is in opdracht van boekhandelaar Trude Gerritsma door Saskia Goldschmidt geschreven.

Gerritsma opende in maart 1987 haar winkel aan de Wijnhaven in Delft en vanaf dat moment organiseerde ze met grote gedrevenheid talloze spraakmakende activiteiten waarmee de boekhandel landelijke bekendheid verwierf. Gerard Reve, Harry Mulisch, Kees van Kooten en vele andere schrijvers traden op in de literaire salons en op andere feestelijke gelegenheden.

Mede dankzij de enorme zorgzaamheid van de eigenaresse voor haar gasten, ontstond er een uitgebreide correspondentie met veel van de bij haar optredende auteurs. Ze bewaarde alle brieven, krantenknipsels en interviews en dat is in de loop van de dertig jaar uitgegroeid tot een indrukwekkend archief. Gerritsma vroeg Saskia Goldschmidt om een jubileumuitgave te schrijven, gebaseerd op het archiefmateriaal. Goldschmidt interviewde ook (oud) medewerkers van de winkel en enkele auteurs.

Je hebt praters en je hebt zwijgers. Maar je hebt ook vaders die noch het een, noch het ander zijn. Paul Goldschmidt, een bekende logopedist, is een meester in het leggen van contact met kinderen die niet kunnen praten. Met hen hoeft hij het nooit te hebben over de oorlogsjaren, die altijd aanwezig zijn in het Amsterdamse huis waarin deze eigenzinnige, creatieve en ijdele man met zijn gezin leeft. Een held voor zijn patiënten, maar onbereikbaar en afwezig voor zijn vier kinderen die 'nooit iets hebben meegemaakt en daarom gelukkig moeten zijn'.

In Verplicht gelukkig, portret van een familie, probeert Saskia Goldschmidt de niet-vertelde verhalen van haar zwijgende vader en zijn Joodse familie te achterhalen. En ze zoekt naar een antwoord op de vraag waar het allesoverheersende gevoel van schaamte bij haar vandaan komt. Speurend in archieven en oude brieven leert de dochter haar voorvaderen kennen. De paardenkoopman uit Pruisen, de azijndokter die naar Amsterdam emigreerde en de koffiekoning die zich zijn grote liefde niet liet afpakken. Stukje bij beetje komt ze erachter hoe de oorlogservaringen van haar vader ook haar gevormd hebben. De ontdekkingen die ze doet en die ze niet meer met hem kan delen vormen de aanleiding voor dit verontrustende en verrassende familieverhaal.