Boeken van Jeroen Kuypers

Majoor Max von Trettlow sluit zich aan bij een groep samenzweerders tegen Hitler. Redt hij daarmee et leven van de Joodse Elise Calmann?

Parijs, juli 1943. De Joodse Elise Calmann waant zich in die gruwelijke oorlogsdagen redelijk veilig. Ze is getrouwd met markies Armand Rohan-Polduc, dus waarom zou zij opgepakt worden door de nazi’s? Als dat toch gebeurt, blijkt haar achtergrond als kunsthistoricus de enige kans om te overleven. In een dependance van doorgangskamp Drancy beoordeelt Elise de inventaris van leeggeroofde Joodse huizen op waarde en voorkomt zo op transport te worden gezet. Maar wat als de laatste Joodse woning zal zijn leeggehaald?

Max von Trettlow, architect in het burgerleven en majoor in het leger, is als oorlogsinvalide toegevoegd aan het militair gezag in Parijs. Hij ontdekt hoe hooggeplaatste SS’ers zichzelf schaamteloos verrijken met Joods bezit en komt in gewetensnood. Von Trettlow blijkt daarin niet de enige en hij sluit zich aan bij een groep samenzweerders die actief werken aan de beëindiging van Hitlers regime. Door zijn geweten te volgen brengt hij echter niet alleen zichzelf maar ook zijn familie in gevaar.

Leon en Vera Teitelbaum worden in 1936 door hun Oostenrijkse familie naar Rotterdam gestuurd. Hun vader, fabrikant van porselein, heeft al voor de Anschluss begrepen dat er voor joden geen plaats meer is in Oostenrijk. In de Maasstad moeten de twintigers een zelfstandig bestaan zien op te bouwen. Vera werkt als secretaresse bij de Bijenkorf en wordt verliefd op de rijke, flamboyante Hugo Barton. Leon is graveur in serviezenspeciaalzaak Jungerhans en kan zijn ambitie als kunstschilder waarmaken als galerie Leiker zijn doeken aan de man brengt.

Terwijl de oorlog dreigend dichterbij komt, merkt Vera dat haar afkomst als een muur tussen haar en Hugo in staat. Tegelijkertijd raakt Leon betrokken bij een complot van kunstvervalsing en zet hij hun bestaanszekerheid op het spel met zijn communistische sympathieën. En wanneer in 1940 de eerste bommen op Rotterdam vallen staan beiden voor onmogelijke keuzes.

Gesitueerd in het Rotterdam van de late jaren dertig geeft Nu ik je nooit meer zie een realistisch beeld van de oude stad en de bedrieglijke rust waarin het leven zich daar afspeelde.

In de vroege uren van de 28e juni 1940 bezocht Hitler voor de eerste en enige maal in zijn leven Parijs. Tijdens een bezoek dat even 'blitzartig' verliep als de veldtocht die de Franse hoofdstad voor hem had bedwongen, bezichtigde de Führer de in architectonisch opzicht belangrijkste gebouwen. Parijs diende als voorbeeld voor de nieuw te bouwen wereldhoofdstad Germania. Vandaar dat Hitler zijn twee favoriete architecten, Albert Speer en Hermann Giesler, had meegenomen op zijn trip.

Het verloop van de oorlog besliste echter anders. De geallieerde bommenwerpers maakten van Berlijn een ruïne eer Hitler zijn megalomane plannen met de Duitse hoofdstad in werkelijkheid had kunnen omzetten. Uit wraak trachtte de dictator niet alleen de bevolking van Duitsland, maar ook die van Parijs in zijn zelfvernietiging mee te slepen. Het met de grond gelijk maken van de Franse hoofdstad kon maar ternauwernood voorkomen worden.

In dit essay reconstrueert historicus en publicist Jeroen Kuypers niet alleen het bezoek van Hitler aan Parijs, maar ook de invloed van de Parijse negentiende-eeuwse architectuur en stedenbouw op de ideeën van Hitler, de mislukte kunstenaar, die zichzelf als de grootste stedenbouwer aller tijden de geschiedenis zag ingaan, maar die te boek kwam te staan als de grootste stedenvernietiger ooit.